Jest to pierwsza antyutopia napisana przez rosyjskiego autora w 1922 roku, jednak wydana w Polsce dopiero w 1989 roku. Tak duże opóźnienie spowodowane było surową cenzurą w ustroju komunistycznym. Głównym bohaterem utworu jest Delta-530, który jest inżynierem w Państwie Jedynym, gdzie rozgrywa się akcja powieści. Bohater prowadzi swój dziennik, w którym zapisuje rozmaite informacje. Poprzez opisywanie jego poszczególnych codziennych czynności czytelnik poznaje cechy państwa totalitarnego, w którym ma miejsce całkowita uniformizacja, wszyscy nie tylko wyglądają, ale także zachowują się i myślą tak samo. Panuje Jedyny Władca, obchodzi się Święto Jednomyślności, a ludzie przypisani są do różnych kategorii. Jednocześnie mamy do czynienia ze swobodą seksualną, nikt do nikogo nie należy, ale otrzymując różowe talony można się umówić na schadzki dla przyjemności. Delta-530 spotyka się z uroczą O, ale jego zainteresowanie budzi I-330, która okazuje się rewolucjonistką, dzięki której bohater zmienia swoje poglądy. Zaczyna się zastanawiać nad różnymi rzeczami, co budzi zaniepokojenie władz. Wizyta w Domu Starożytności pozostawia w nim niesamowite wrażenie. Odwiedza także razem z I-330 miejsce za Zielonym Murem, a więc strefę w którą nie wolno było obywatelom wychodzić. Poznaje stronę rewolucji, buntuje się.
Wszystko kończy się jednak skomplikowanym zabiegiem, który powoduje, że Delta-530 znowu wraca do norm zachowania, jakie wyznaczone są obywatelom. Znów panuje jednomyślność.
Powieść Zamiatina stanowiła prawdopodobnie pierwowzór „Roku 1984” George’a Orwella oraz „Nowego, wspaniałego świata” Aldousa Huxleya. Przez ponad pół wieku książka była zakazana, dostępne były jedynie obcojęzyczne wydania, na przykład w Stanach Zjednoczonych. Jest to opowieść o totalitaryzmie i rewolucji, a także przestrzega przed błyskawicznym rozwojem technologii, które mogą służyć do zniewolenia człowieka.
