„Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza to jedna z najbardziej znaczących pozycji w polskim kanonie lektur. Opowiada o bohaterstwie jednego człowieka, którzy postawił na szali swoje szczęście w imię miłości do ojczyzny. Stąd też pojęcie wallenrodyzm zestawiane jest z patriotyzmem i poświęceniem.
Tytułowego bohatera poematu poznajemy wówczas, kiedy przebywa on w krzyżackim zamku, to wiek XIV. W Malborku przebywa razem ze swoim sługą, który w wolnych chwilach opowiada Wallenrodowi o jego młodości. Okazuje się, że owa postać nie ma swoich korzeni w państwie germańskim, ale jest Litwinem. Kiedyś odebrany rodzicom jest obecnie rycerzem zakonu krzyżackiego.
Konrad Wallenrod jest znaczącą postacią w zakonie, nikt już nie pamięta jego przeszłości. Służący Konrada wpaja mu jednak ideę wierności wobec ojczyzny, w pewnym momencie dochodzi do tego, że Wallenrod zostaje komturem i ma dowodzić wyprawę zbrojną przeciwko swoim rodakom. W międzyczasie pojawia się wątek romantyczny. Konrad Wallenrod podobnie jak wiele innych bohaterów romantycznych, zakochuje się. Musi jedna stanąć przed niezwykle trudnym wyborem. Albo zgładzi swoją ojczyznę i swoich rodaków, albo wybierze szczęśliwe życie o boku swojej ukochanej. Czy będzie potrafił jednak żyć u jej boku z czystym sumieniem? Jeśli jednak uratuje Litwę, to przepadnie jego szansa na szczęśliwe życie.
Ostatecznie Konrad Wallenrod prowadzi wojsko prosto w pułapkę. Litewska armia niszczy oddziały krzyżackie, tym samym zyskuje niepodległość. Natomiast sam komtur jest podejrzany o zdradę. Wypija truciznę wiedząc, że nie było mu dane szczęście. W imię patriotycznego obowiązku niszczy swoja przyszłość.
