Akcja powieści rozpoczyna się w Shire, gdzie mieszka sympatyczny hobbit Bilbo Baggins. Pewnego dnia niespodziewanie pojawiają się u niego goście i to nie byle jacy, a mianowicie są to krasnoludzi. Biblo nie rozumie całego zamieszania wokół jego osoby, nie spodziewał się gości i w ogóle nie rozumie o co im chodzi i dlaczego zakłócają jego spokój. Mimo to posłusznie i grzecznie im usługuje, donosi jedzenie i napoje. Wkrótce pojawia się Gandalf, czarodziej i przyjaciel Bilba, który powoli wyjaśnia całą sytuację. Bilbo jest ostatnią osobą brakująco do kompanii. Krasnoludy sądzą, że jest on zręcznym i sprytnym złodziejem. Gandalf zapewnia, że ten mały Hobbit jeszcze wiele im pokaże. Następuje rozmowa na temat planu podróży. Krasnoludy chcą wyruszyć na swoje dawne tereny do straszliwej góry, gdzie miała miejsce rzeź ich przodków. Jest to jednak wyprawa wielce niebezpieczna, gdyż dokoła czai się już zło.
Następnego ranka Bilbo wstaje i zastaje czysty dom, na tej podstawie uważa, że to wszystko było tylko snem. Nadchodzi jednak Gandalf i pogania hobbista, gdyż jest już południe i wszyscy są gotowi do wyruszenia w podróż. Bilbo nie zdążył nawet zabrać swoich chusteczek i innych drobiazgów, na szczęście Gandalf później to wszystko mu przynosi i cała kompania wyrusza w podróż pełną przygód.
Podróż jest bardzo trudna i wymagająca, grupa przemierza rozmaite tereny, śpi w ciekawych, ale często niebezpiecznych miejscach. Bilbo przekonuje się, że jednak posiada jakieś umiejętności prawdziwego złodzieja. Cały czas bardzo się stara, by nie zawieść swoich towarzyszy, którzy z biegiem czasu odnoszą się do niego coraz bardziej przychylnie. Kilka razy ratuje ich z opresji. Mają do czynienia z pięknymi miejscami, jak chociażby odwiedzany Rivendell, a więc kraina Elfów, w której panuje Elrond, ale także z wieloma nieprzyjemnymi wydarzeniami jak walki z potworami, smokiem czy goblinami.
Po długiej wędrówce okupionej ogromnym wysiłkiem docierają do góry, w której panuje okrutny smok Smaug, a gdzie znajdują się bogactwa krasnoludów. Dochodzi do nieporozumień i walk, ale wszystko staje się nieważne w momencie, gdy pojawia się wspólny wróg i skłócone nacje stają do walki i swojego boku. Zło zostaje wreszcie pokonane i wszyscy dochodzą do porozumienia.
W powieści znajduje się wiele pobocznych wątków. Należy do nich chociażby spotkanie Bilba z Gollumem, w czasie którego hobbit znajduje Jedyny Pierścień i wykorzystuje go później kilka razy w rozmaitych sytuacjach. Dzięki jego pomocy wychodzi cało z wielu opresji, jednak nikomu z towarzyszy nie ujawnia swojego sekretu. Po zakończeniu przygody wraca do swojego spokojnego domu w urokliwym Shire.
